Φυτεμένες όψεις ή αλλιώς ζωντανοί τοίχοι.
Τα φυτά προσφέρουν σκίαση, δροσιά, ηχομόνωση και θέα.
Η οικονομική ανακαίνιση κατοικιών ή επαγγελματικών χώρων μπορεί να περιλαμβάνει λύσεις με μικρές ή μεγάλες εγκαταστάσεις. Στις προτάσεις ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων καθώς και στις εξωτερικές θερμομονώσεις συμπεριλαμβάνονται και οι φυτεμένες πλευρές.
1. Εισαγωγή
Οι φυτεμένες όψεις, ονομάζονται αλλιώς και οι κατακόρυφοι κήποι. Η πρώτη αναφορά σε φυτεμένες όψεις μπορεί να θεωρηθεί ή περίπτωση των κρεμαστών κήπων της Βαβυλώνας. Στην ουσία πρόκειται για την κάλυψη των κατακόρυφων όψεων ενός κτιρίου με φυτά και βλάστηση ή ακόμα και για την δημιουργία κατακόρυφων τοίχων από φυτά (φυτοφράχτες).
Ο περιθωριακός κήπος συχνά αναφέρεται ως «πράσινος τοίχος», είναι ένας περιγραφικός όρος που αναφέρεται σε όλες τις κάθετες επιφάνειες των τοίχων με κάποια μορφή βλάστησης (Εισαγωγή στην Τεχνολογία, Οφέλη & Σχεδιασμός των Green Walls, Σεπτέμβριος 2008). Ο ίδιος, σαν ιδέα, ξεκίνησε πιθανότατα από τους κρεμαστούς κήπους του Βαβυλώνα (γύρω στα 600 π.Χ.), ενώ στη συνέχεια ακολούθησαν οι κληματαριές (από το 3ο αι. Π.Χ., στη Ρώμη) σε πέργκολες και σπίτια και εν συνεχεία τα αναρριχητικά φυτά.
2. Ιστορική αναδρομή
Αντιστοίχως, στο Παρίσι, από το 18ο αι., Αναπτύσσεται η τεχνική των πλίνθων - πλέγματα από ξύλο ή μέταλλο για την συγκράτηση αναρριχών φυτών-.
Η πρακτική αυτή συνεχίστηκε σε πολλές Ευρωπαϊκές Χώρες (Γαλλία, Γερμανία), με διάφορες παραλλαγές. Σήμερα υπάρχουν πολλές κατασκευές όπου αποτελούν ικανές μηχανισμοί στήριξης για την ανύψωση των φυτών.
Η τοποθέτηση των όψεων των κτιρίων παρουσίασε μια κάμψη από το 1930 και αναβιώνει ξανά σήμερα, χωρίς ωστόσο να αποτελεί ένα νέο τομέα.
Μια έρευνα που διεξήχθη στο Βερολίνο το 1982 έδειξε ότι το 40% από την χρήση των αναρριωμένων φυτών κάλυπτε τα νότια προσανατολισμένα τοιχώματα.
3. Εφαρμογές και Οφέλη
Τα οφέλη είναι πολλά, ιδιαίτερα στους πυκνο-κατοικημένους αστικούς χώρους όπου η έλλειψη του πρασίνου αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Το πράσινο εκτός από την αισθητική αναβάθμιση μπορεί να βελτιώσει την ενεργειακή και ηχομονωτική συμπεριφορά ενός κτιρίου.
Ειδικά όσον αφορά την ενεργειακή αναβάθμιση η βλάστηση προσφέρει σκίαση, φυσικό δροσισμό ακόμα και θερμομόνωση.
Γενικά βελτιώνει το μικροκλίμα σε τοπικό επίπεδο (φαινόμενο αστικής νησίδας) και προσφέρει μια ενδιαφέρουσα θέα.
Όσον αφορά την ηχομόνωση, οι φυτοφράκτες είναι ιδανικοί για τη μείωση των εξωτερικών θορύβων από αυτοκινητόδρομους αλλά και για την απορρόφηση μέρους των ρύπων.
Ειδικά όσον αφορά την ενεργειακή αναβάθμιση η βλάστηση προσφέρει σκίαση, φυσικό δροσισμό ακόμα και θερμομόνωση.
Γενικά βελτιώνει το μικροκλίμα σε τοπικό επίπεδο (φαινόμενο αστικής νησίδας) και προσφέρει μια ενδιαφέρουσα θέα.
Όσον αφορά την ηχομόνωση, οι φυτοφράκτες είναι ιδανικοί για τη μείωση των εξωτερικών θορύβων από αυτοκινητόδρομους αλλά και για την απορρόφηση μέρους των ρύπων.
Ιδανικά κτίρια για την ανάπτυξη βλάστησης είναι τα μεγάλα κτίρια με μονοτονικές όψεις όπως κτίρια στάθμευσης αυτοκινήτων, σχολεία, μεγάλα εκπαιδευτικά κτίρια, αποθήκες καθώς επίσης και κτίρια με μεγάλα περιθώρια (σόκορα).
Τα φυτεμένα τοιχώματα είναι κατάλληλα τόσο για εφαρμογές εξωτερικού χώρου,
όσο και για εφαρμογές εσωτερικού χώρου.
4. Τύποι κάθετων κήπων
Αν και ο εμπνευστής των σύγχρονων περιβαλλοντικών κήπων θεωρείται ο Patrick Blanc, διαπιστώνει κανείς ότι υπάρχουν και υπήρχαν πολλές εκδοχές φυτεμένων τοίχων παγκοσμίως. Οι τύποι των φυτεμένων όψεων είναι δύο, ανάλογα με την ανάπτυξη των φυτών. Ειδικότερα, οι πράσινες τεχνολογίες των τοίχων μπορούν να διαχωριστούν σε δύο σημαντικές κατηγορίες τις «πράσινες προσόψεις» και τους «ζωντανούς τοίχους».
Παρακάτω περιγράφονται και οι δύο κατηγορίες:
«Πράσινες προσόψεις»
Ο πρώτος τύπος (Πράσινες προσόψεις) περιλαμβάνει την κατασκευή συστήματος στήριξης για την ανάπτυξη αναρριχητικών φυτών.
Οι ρίζες των φυτών βρίσκονται στο έδαφος ενώ πάνω στο τοίχο μπορεί να τοποθετηθεί μεταλλικός σκελετός ή συρματόσχοινα, για να βοηθήσει την ανύψωση των φυτών. Το μειονέκτημα του συγκεκριμένου τύπου είναι ότι απαιτούνται αρκετά χρόνια για την πλήρη κάλυψη ενός τοίχου. Ένα ιδανικό φυτό για αναρριχημένο τοίχο αποτελεί η άμπελος.
Όσον αφορά τα καλώδια, συνιστάται η χρήση ανοξείδωτου χάλυβα για την αποφυγή της διάβρωσης. Υπάρχουν επίσης συστήματα στήριξης που βρίσκονται σε κάποια απόσταση από την όψη. Η λύση αυτή είναι κατάλληλη σε περίπτωση που η όψη δεν είναι επίπεδη αλλά και να μειωθούν οι κίνδυνοι διάβρωσης του τοίχου λόγω των φυτών και της υγρασίας. Τα μεταλλικά πλέγματα έχουν περισσότερες σχεδιαστικές δυνατότητες από τα συρματόσχοινα καθώς μπορούν να είναι επίπεδα ή καμπύλα π.χ. Ισχυρό αντιπλημμυρικό πλέγμα (σαρτζανέτι), γεμάτο με γυαλί και πλαστικοποιημένο σε χρώμα πράσινο ή γκρι.
Έτσι, οι πράσινες προοπτικές είναι ένα είδος συστήματος πράσινων πλακιδίων στο οποίο αναβλύζουν φυτά ή φυτά που έχουν την ικανότητα να κρεμούν, καλύπτουν τις ειδικά σχεδιασμένες υποστηρικτικές δομές. Τα φυτά είναι ριζωμένα στη βάση αυτών των δομών ή στο έδαφος ή στις πλατάνιες στα ενδιάμεσα του τοίχου ή ακόμα και από τις στέγες.
Όσον αφορά τα καλώδια, συνιστάται η χρήση ανοξείδωτου χάλυβα για την αποφυγή της διάβρωσης. Υπάρχουν επίσης συστήματα στήριξης που βρίσκονται σε κάποια απόσταση από την όψη. Η λύση αυτή είναι κατάλληλη σε περίπτωση που η όψη δεν είναι επίπεδη αλλά και να μειωθούν οι κίνδυνοι διάβρωσης του τοίχου λόγω των φυτών και της υγρασίας. Τα μεταλλικά πλέγματα έχουν περισσότερες σχεδιαστικές δυνατότητες από τα συρματόσχοινα καθώς μπορούν να είναι επίπεδα ή καμπύλα π.χ. Ισχυρό αντιπλημμυρικό πλέγμα (σαρτζανέτι), γεμάτο με γυαλί και πλαστικοποιημένο σε χρώμα πράσινο ή γκρι.
Έτσι, οι πράσινες προοπτικές είναι ένα είδος συστήματος πράσινων πλακιδίων στο οποίο αναβλύζουν φυτά ή φυτά που έχουν την ικανότητα να κρεμούν, καλύπτουν τις ειδικά σχεδιασμένες υποστηρικτικές δομές. Τα φυτά είναι ριζωμένα στη βάση αυτών των δομών ή στο έδαφος ή στις πλατάνιες στα ενδιάμεσα του τοίχου ή ακόμα και από τις στέγες.
Τα ίδια χρειάζονται συνήθως τρία με πέντε χρόνια πριν από την επίτευξη της πλήρους κάλυψης. Οι πράσινες προεξοχές στηρίζονται στις υπάρχουσες πλαϊνές κατασκευές ή κατασκευάζονται ως αυτόνομες δομές, όπως φράχτες
ή κολώνες.
Τα φυτά τα οποία ανηφορίζουν απευθείας στα τοιχώματα που καλύπτουν ολόκληρες επιφάνειες λόγω της κατασκευής της ρίζας τους, είναι γνωστό ότι μπορούν να βλάψουν κάποια ακατάλληλα τοιχώματα ενώ παρουσιάζουν προβλήματα όταν έρθει η ώρα για την συντήρηση του κτιρίου ή την απομάκρυνση των φυτών.
Οι Τεχνολογικές καινοτομίες στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική έχουν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη νέων καφασωτών ή άκαμπτων πλαισίων και καλωδιακών συστημάτων για την υποστήριξη αμπελώνων, διατηρώντας παράλληλα τα φυτά μακριά από τοίχους και άλλες επιφάνειες των κτιρίων.
Για τα πράσινα προϊόντα είναι αντιπροσωπευτικά τα ακόλουθα δύο εφαρμογές:
α) η εφαρμογή "Σύστημα πλακών πέργκολας" και
β) η εφαρμογή "Σύστημα καλωδίων - συρματόσχοινο".
«Ζωντανά τείχη»
Ο δεύτερος τύπος (ζώνες τοίχων) αφορά συστήματα «ζωντανών τοίχων» που αποτελούνται από έτοιμα φυτά , κάθετες μονάδες ή φυτεμένες επιφάνειες που εφαρμόζονται κατακόρυφα σε ένα δομικό τοίχωμα ή πλαίσιο.
Τα πάνελ αυτά μπορούν να κατασκευαστούν από πλαστικό, διογκωμένη πολυστερίνη, συνθετικό ύφασμα, πηλό, μέταλλο ή σκυρόδεμα και να υποστηρίξουν μια μεγάλη ποσότητα και ποικιλία φυτικών ειδών (π.χ. ένα πλούσιο μείγμα από εδαφοκαλυπτικά φυτά, φτερά, χαμηλή βλάστηση, πολυετή φυτά και έτοιμα φυτά.
Λόγω της ποικιλομορφίας και της πυκνότητας των φυτών που ζουν στα τοιχώματα, οι ζωοτροφές συνήθως χρειάζονται πιο εντατική συντήρηση σε σύγκριση με τα πράσινα σκεύη.
Υπάρχουν διάφορες μορφές «ζωντανών τοίχων».
